Czyszczenie, dezynfekcja i sterylizacja głowic usg
Głowica ultradźwiękowa podczas badania ma kontakt z ciałem pacjenta, i w związku z tym może przenosić drobnoustroje z jednego pacjenta na innego. Dodatkowo może być źródłem zakażeń dla osoby wykonującej badania a nawet osób odpowiedzialnych za należyty stan techniczny urządzenia. Dlatego ważnym elementem jest stosowanie odpowiednich zabezpieczeń oraz podjęcie odpowiednich kroków, aby nie doprowadzić do zakażeń osób postronnych.
Przygotowanie aparatu usg i głowicy do badania
Odpowiednie przygotowanie ultrasonografu a przede wszystkim głowic do badania jest obowiązkowe i nie podlegające dyskusji. Ze względu na użycie głowic można podzielić poziom przygotowania głowic na dwa poziomy: dezynfekcja wysokiego oraz niskiego poziomu. Ultrasonografia wykorzystywana jest w badaniach przezskórnych jak i wewnątrz ciała pacjenta. Ten drugi rodzaj badań jest używany w przypadku badań ginekologicznych, położniczych, urologicznych a także w przypadku badań kardiologicznych przezprzełykowych. Do ww. badań dochodzi również szerokie spektrum wykorzystania ultrasonografii w badaniach chirurgicznych. Zabezpieczeniem w przypadku badań interwencyjnych oraz wewnętrznych musza osłonki głowic spełniające wymagania sterylności. Badania zewnętrzne, przezskórne, nie wymagają tak wysokiego poziomu zabezpieczenia w związku ze znacznie mniejszym ryzykiem zakażenia pacjenta.
Dezynfekcja głowicy do aparatu usg
Szereg różnych badań doprowadza do licznych wniosków, które wcielone w życie codzienne zwiększają bezpieczeństwo zarówno pacjenta jak i operatora. Badania głowic endokawitarnych, jako głowic podlegającym wysokiemu poziomowi dezynfekcji wykazały, że pomimo stosowania osłonek, głowice te były zdolne do przenoszenia patogenów, w tym wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV). Ryzyko malało jeżeli między badaniami stosowano dedykowane chusteczki nasączone środkiem antyseptycznym, a także stosowano światła ultrafioletowego typu C. Wg zaleceń Casalegno i wsp. zaleca się właśnie wysoki poziom dezynfekcji aby zmniejszyć ryzyko zakażenia do poziomu 1.8%.
Porównanie liczby zakażeń przenoszonych przez głowice ultrasonograficzne przy zastosowaniu płynu bakteriostatycznego oraz osłony głowicy w postaci niesterylnej rękawicy a tradycyjnych narzędzi interwencyjnych wykazało niski wskaźnik infekcji: 0,52% dla ultrasonografu oraz 0,78% dla tradycyjnych narzędzi.
Odpowiednie przygotowanie głowicy do badania usg jest obowiązkowe. Poziom przygotowania zależy od rodzaju przeprowadzonego badania
Głowice ultrasonograficzne są istotnym elementem w przypadku ochrony bakteriologicznej, ale nie należy zapominać o pozostałych składowych ultrasonografu, który przez ręce operatora również mogą mieć styczność z patogenami. Takie elementy jak: przewody głocic, panel kontrolny i zlokalizowane na nim przyciski, ekran dotykowy a także uchwyt (rączka) zlokalizowana z przodu większości ultrasonografów mogą być elementem niebezpiecznym pod względem zakażeń. Badania wykazują , że te elementy również powinny być poddawane rutynowym procedurom czyszczenia chociażby o niskim poziomie dezynfekcji. Kluczowym elementem wydają się tutaj odpowiednie szkolenia dotyczące odpowiedniego zabezpieczenia urządzenia i peryferii a także wiedza i świadomość osób odpowiedzialnych za urządzenie.
Europejskie Towarzystwo Radiologiczne wypracowało wydaje się najlepsze zalecenia praktyczne mówiące, że głowice ultrasonograficzne po kontakcie ze śluzem błon lub jakimkolwiek płynem ustrojowym ( w tym zabiegi interwencyjne, zastrzyki, pobieranie próbek tkanek etc.) wymagają wysokiego poziomu sterylizacji.
Jak czyścić, dezynfikować i sterylizować głowicę usg
Najbardziej krytycznymi, pod względem możliwości przenoszenia patogenów, głowicami ultrasonograficznymi są te, które aby mogły wyświetlić prawidłowy obraz muszą być umieszczone wewnątrz ciała pacjenta: endowaginalne, rektalne, przezprzełykowe a także śródoperacyjne. Wymagają one największej troski pod względem zabezpieczenia i właśnie do nich należy stosować dezynfekcję wysokiego poziomu.
Głowice mające kontakt z błonami śluzowymi a także takie, które wchodzą w kontakt z płynami ustrojowymi (np.: podczas biopsji przezskórnej) mają wymagania jak przypadki opisane wyżej. Badanie przezskórne nie jest obarczone tak dużym ryzykiem i do takiego rodzaju badania wystarczy dezynfekcja niskiego poziomu.
Jak prawidłowo przygotować głowice do badania usg:
- Czyszczenie głowicy z resztek żelu najlepiej za pomocą wody z detergentami lub produktami enzymatycznymi. Polega ono na usunięciu widocznych zabrudzeń zarówno organicznych jak i nieorganicznych. Aby nie uszkodzić głowicy nie należy stosować substancji zawierających środki ścieralnych.
- Dezynfekcja jest procesem mającym na celu usunięcie wszystkie mikroorganizmy znajdujące się na głowicy. Wymagana jest przy wszystkich badaniach wewnątrz ciała pacjenta.
W celu ochrony operatora jak i pacjenta wszystkie czynności powinny być wykonywane w odpowiednich rękawiczkach podczas przeprowadzania całej procedury.
Należy zdjąć osłonkę (jeżeli była już założona) z głowicy aparatu usg w taki sposób, aby nie doszło do kontaktu materiału biologicznego z głowicą. Następnie należy głowicę wyczyścić zgodnie z pkt. 1. Jest to ważne, gdyż środki dezynfekujące działają szybciej na czystych i suchych powierzchniach. Następnie wymagany jest wysoki poziom dezynfekcji. Lista środków dopuszczonych do dezynfekcji powinna być udostępniona przez producenta urządzenia.
Zanurzenie w płynach wymaga zwrócenia uwagi na zdolność sondy do zanurzania, zgodnie z wytycznymi producenta urządzenia. Głowicę ultradźwiękową należy umieścić w środku dezynfekującym przez odpowiedni czas. Po przeprowadzeniu dezynfekcji, głowicę należy dokładnie wypłukać w celu usunięcia środków toksycznych a następnie wysuszyć.
Odpowiednie przygotowanie głowicy do badań ultrasonograficznych jest elementem zapewniającym bezpieczeństwo zarówno pacjenta jak i operatora. Stosowanie rutynowych procedur czyszczenia oraz dezynfekcji głowic w znacznym stopniu minimalizuje ryzyko zakażeń. Dodatkowo stosowanie wysokiego poziomu dezynfekcji, osłonek zabezpieczających w przypadku badań wewnętrznych zwiększa pewność mikrobiologiczna. Odpowiednie przygotowanie urządzenia, zgodnie z zaleceniami producenta zwiększa także żywotność głowicy, dając pewność że środki dezynfekujące nie działają agresywnie na sondy i peryferia.
Klauzula bezpieczeństwa:
Powyższy wpis ma za zadanie zwrócenie uwagi na odpowiednie przygotowanie urządzenia, głowic oraz pacjenta do badania ultrasonograficznego. Wykonanie czyszczenia, dezynfekcji i sterylizacji głowicy ultrasonograficznej oraz całego urządzenia powinno odbywać się zgodnie z wytycznymi producenta urządzenia oraz procedurami stosowanymi w miejscu wykonywania pracy. Autor artykułu nie ponosi odpowiedzialności za nieprawidłowe wykonania procesu czyszczenia, dezynfekcji lub sterylizacji.
Redakcja KOSMED
